قاعده بُدِه

قاعده بده میانبری بمنظور پیدا کردن فاصله سیارات از خورشید است ؛

آ. سیارات را به ترتیب دوری از خورشید بنویسید .

ب. عدد چهار را زیر هر سیاره بنویسید .

پ.حاصل ضرب های 3×0، 3×1، 3×2، 3×4، 3×8 و غیره را به ترتیب زیر هر سیاره بنویسید .

ت. ستون های قائم را جمع کنید و حاصل را بر 10 تقسیم کنید .

آ.	عطارد	زهره	زمین	مریخ	؟	مشتری	زحل
ب.	4	4	4	4	4	4	4
پ.	0	3	6	12	24	48	96
ت.	4ر0	7ر0	0ر1	6ر1	8ر2	2ر5	0ر10

ردیف زیرین اعداد، با دقت کافی، متناظر است با فاصله واقعی سیارات از خورشید بر حسب واحد نجومی ( یک واحد نجومی برابر است با فاصله زمین از خورشید، 150,000,000 کیلومتر ) . فواصل واقعی عبارتند از :

39ر0

72ر0

00ر1

52ر1

8ر2

2ر5

54ر9

مطابق این قاعده باید در فاصله 8ر2 واحد نجومی از خورشید سیاره ای وجود داشته باشد . جستجوی منظم این « سیاره مفقود » در نوار منطقةالبروج، که همه ی سیارات بر آن حرکت می کنند، به کشف تعداد زیادی سیارک انجامید . نخستین سیارک سرس ( نام رب النوع نگهبان سیسیل ) در اول ژانویه 1801 به وسیله منجم ایتالیایی جوسپه پیاتزی ( 1826 – 1746 ) کشف شد . فاصله آن از خورشید خیلی نزدیک به مقداری است که قاعده بُدِه به دست می دهد .

تذکرات :

1.     وقتی که این قاعده انتشار یافت ( 1772 ) هنوز اورانوس، نپتون و پلوتون کشف نشده بودند . اورانوس اندک زمانی بعد کشف شد و معلوم شد که فاصله اش از خورشید با قاعده بُدِه می خواند – 6ر19 بنا بر قاعده بُدِه و 2ر19 بر اساس اندازه گیری . اما نپتون و پلوتون به هیچ روی در این قاعده صدق نمی کنند .

2.     نظریه ای که به نظریه ی واهلش دینامیکی موسوم است، توضیحی برای قاعده بُدِه فراهم می آورد . بنا بر این نظریه، سیارات پس از تکوین یافتن در مدار هایی کاملاً متفاوت با آنچه اکنون دارند حرکت می کردند . مدار هر سیاره در پاسخ به نیروهای گرانشی همسایگانش چنان تغییر کرد که نیرو های پریشنده، کمینه ( مینیموم ) شدند . ترتیب نهایی، از روابطی ریاضی شبیه به قاعده بُدِه پیروی می کند .

منابع :

1.       نجوم به زبان ساده / مایر دگانی / ترجمه : محمدرضا خواجه پور