سیاره چیست ؟
سیارات اجرام تقریبا کروی جامد و بزرگی هستند که به دور خورشید می گردند . البته سیاره ای که بهتر از همه می شناسیم، زمین خودمان است . همه سیارات نسبتا سرداند و بازتاب نور خورشید آن ها را مرئی می کند؛ بعضی از آن ها را هر چند وقت یک بار می توان با چشم برهنه دید . ولی سه سیاره را فقط به کمک تلسکوپ می توان مشاهده کرد . در نظر اوّل، سیارات هم مانند انبوه ستاره هایی اند که در آسمان می درخشند، ولی یک ناظر می تواند به کمک یکی از مشخصات زیرین، یا بیشتر، سیاره را تشخیص دهد .
1. سیارات با نوری پایدار می درخشند، در حالی که در مورد ستاره ها چنین نیست . نوری که از ستاره ها به چشمان ما می رسد، به نظر می اید که هم از نظر رنگ و هم از نظر روشنی، به سرعت تغییر می کند . این تغییرات رنگ و روشنی همان چشمک زدن ستاره ها است .
2. سیارات آسمان را سیر می کنند . سیاره ای که زمانی نزدیک ستاره ای بوده ممکن است بعداً در نزدیکی ستاره ای دیگر مشاهده شود . از طرف دیگر ستاره ها نسبت به یکدیگر ظاهراً مواضع ثابتی را اشغال می کنند . واژه سیاره خود به معنی "سیر کننده" است .
3. سیارات در تلسکوپ، به صورت قرص های کوچک نورانی اند . هرچه بزرگ نمایی تلسکوپ بیشتر باشد، قطر قرص بزرگ تر است . ستاره ها، حتی با بزرگترین تلسکوپ های موجود هم فقط به صورت نقاط نورانی به نظر می رسند . حتی با تلسکوپ پنج متری هم به صورت نقاطی که قطر قابل سنجشی ندارند به چشم می آیند .
4. سیارات را فقط می توان در نوار باریکی در آسمان دید . حرکات آن ها به مرز های این نوار محدود است . البته ستاره ها را می توان در هر قسمتی از آسمان یافت .
نه سیارۀ منظومۀ خورشیدی، که در مدار های بیضوی واقع در نزدیکی صفحۀ دارةالبروجی مدار پیمایی می کنند، به دو رده تقسیم می شوند : سیاره های درونی و سیاره های بیرونی . سیاره های درونی ( عطارد، زهره، زمین و مریخ ) از موادی خاکی ساخته شده اند که هسته ای فلزی شامل آهن و نیکل را در بر گرفته است . زمین و زهره جوّ هایی واقعی و اَبر ساز دارند و مریخ دارای جوّ رقیقی است که ترکیب آن مشابه جوّ رقیقی است که ترکیب آن مشابه جوّ زهره است .
سیاره های بیرونی مانند ( مشتری، زحل، اورانوس، نپتون و پلوتو ) به استثنای پلوتو، توده هایی عظیم از هیدروژن به شکل های گاز، مایع و جامدند که هسته هایی از سنگ و فلز به اندازه زمین را احاطه کرده اند . پلوتو از یخ و سنگ ساخته شده مشاهده می شوند، نشانۀ جریان تکوین سیاره ای اند .
اخترشناسان، سیاره هایی را در حال گردش دور ستاره هایی غیر از ستارۀ خورشید ما، پیدا کرده اند . نخستین بار در سال 1995، میشل مایور و دِدیا کوِلوز، سیاره ای را در پیرامون ستارۀ 51 اسب بالدار پیدا کرده اند، که این ستاره تقریباً دو قلوی همسان خورشید ما است . از آن هنگام تا سال 1999، حدود 25 سیارۀ " برون خورشید " کشف شد این سیاره های جدید، اغلب به بزرگی مشتری اند . این سیاره ها را به طور مستقیم نمی توان دید، اما با توجه به لَنگشی که با تلسکوپ های بزرگ در { چرخش } برخی از ستارگان مشاهده می شود، پی به وجود آنها می برند . لَنگش نتیجۀ کشش گرانشی سیاره هایی بزرگ در نزدیکی ستاره است . چون این سیاره ها، بزرگ، گازی و نزدیک ستاره است . چون این سیاره ها، بزرگ، گازی و نزدیک ستارۀ خود هستند، برای محافظت از حیات مناسب نیستند، اما وجود آنها نشان می دهد که گردش سیاره ها به دور خورشید ما، امری استثنایی نیست .
منابع: 1. نجوم به زبان ساده - ماير دگاني - مترجم: محمدرضا خواجه‌پور
2. دانشنامه همگاني نجوم - ديويد نيوتن و... - مترجم: مهرداد سرمدي و...
