صورتی فلکی، گروهی از ستارگان است، که از دیدگاه زمین، الگوی از دیرباز شناخته شده ای در آسمان تشکیل می دهند . ستاره هایی که صورت فلکی را می سازند، نشانگر نظم معنی داری در عالم نیستند . این ستارگان ممکن است در فاصله های بسیار متفاوتی از زمین و یکدیگر قرار گرفته باشند . اگر از بخش دیگر کهکشان به صورت های فلکی زمینی نگاه کنیم، شکل های کاملاً متفاوتی خواهند داشت و بازشناسی آن ها ممکن نخواهد بود .
پیشینۀ نام گذاری صورت های فلکی به روزگار تمدن های باستان بر می گردد . در حالی که برخی از صورت های فلکی ممکن است بی شباهت به حیوانات، اجسام یا افرادی که نام خود را از آن آنها گرفته اند نباشند، صورت های دیگری هستند که صرفاً بر پایۀ شکلشان بام گذاری شده اند . در آغاز کار، نام بسیاری از صورت های فلکی از اساطیر باستانی اخذ می شد . این نام ها به تدریج جای خود را به جایگزین هایی معادل دادند که امروزه نیز با همان جایگزین ها شناخته می شوند .
اختر شماری به یک یا دو تمدن باستانی محدود نمی شد . بسیاری از تمدن ها برای درک آفرینش عالم و ساختار آن و پی بردن به جایگاه خود در عالم، به اجسام آسمانی نگاه می کردند . بام گذاری آنها بر ستارگان گوناگون، بازتابی از عقاید و یا اسطوره شناسی ایشان بود . برای مثال، صورت های فلکی دب اکبر و ذات الکرسی، نزد سرخپوستان آپاچی ناواهو، « مرد چرخان » و « زن چرخان » نامیده می شوند .
برخی از گروه های شناخته شدۀ ستاره ای که نام عامیانه ای هم دارند، به هیچ وجه صورت فلکی نیستند . آنها را جمع اختری می نامند . هفت اورنگِ مِهین و هفت اورنگِ کِهین دو نمونه از جمع های اختری اند . هفت اورنگِ مِهین که در اروپا « ملاقۀ بزرگ » نامیده می شود، بخشی از صورت فلکی دب اکبر ( خرس بزرگ ) است . هفت اورنگِ کِهین یا ملاقۀ کوچک نیز، قسمتی از صورت فلکی دب اصغر ( خرس کوچک ) است .
در روزگار ما هشتاد و هشت صورت فلکی، کرۀ آسمانی را پوشانده اند ( کرۀ آسمانی، همان آسمان یا کره ای فرضی است که زمین را در بر گرفته است . ) هر یک از این صورت های فلکی به محدوده ای از کرۀ آسمانی مربوط می شوند . مسیر ] ظاهری [ و سالانۀ خورشید، ماه و سیاره های بزرگ در میان ستارگان، از چشم انداز زمین، دایرةالبروج نامیده می شود . دوازده صورت فلکی بر دایرةالبروج یا نزدیکی آن قرار می گیرند . این صورت های فلکی – یعنی حمل، ثور، جوزا، سرطان، اسد، سُنبله، میزان، عقرب، قوس، جَدی، دلو و حوت – صورت های فلکی منطقةالبروجی ( بُرجگاهی ) خوانده می شوند . سایر صورت های فلکی را می توان در طول سال بر کرۀ آسمان مشاهده کرد که 28 تا از آنها متعلق به نیمکرۀ شمالی و 48 تای دیگر مربوط به نیمکرۀ جنوبی آسمان اند .
به سبب چرخش روزانۀ زمین به دور محور خود، چنین به نظر می رسد که صورت های فلکی، هر شب در آسمان به سوی غرب حرکت می کنند . سالانۀ زمین پیرامون خورشید که پدید آورنده ی فصل هاست، باعث به تماشا در آمدن صورت های فلکی متفاوتی در طول فصل های مختلف سال می شود .
لیست کامل صورت های فلکی
مِیل ( درجه ) | بُعد ( ساعت ) | نماد | نام لاتین | نام |
-70 | 2 | Hyi | Hybrus | آب مار |
-55 | 17 | Ara | Ara | آتشدان |
+40 | 6 | Aur | Auriga | ارابه ران |
-25 | 5 | Lep | Leque | ارنب |
+60 | 14 | Dra | Draco | اژدها |
+20 | 23 | Peg | Pegasus | اسب بالدار |
+15 | 11 | Leo | Leo | اسد |
+35 | 10 | LMi | Leo Minor | اسد اصغر |
-45 | 5 | Cae | Caelum | اسکنه |
-40 | 18 | CrA | Corona Australis | اکلیل جنوبی |
+30 | 16 | CrB | Corona Borealis | اکلیل شمالی |
+40 | 1 | And | Andromeda | امرأة المسلسله |
-45 | 9 | Vel | Vela | بادبان |
+45 | 3 | Per | Perseus | برساوش |
+10 | 22 | Equ | Equuleus | پارۀ اسب |
-15 | 11 | Crt | Crater | پیاله |
+40 | 13 | CVn | Canes Venatici | تازی ها |
-5 | 7 | Mon | Monoceros | تکشاخ |
-35 | 10 | Ant | Antlia | تلمبه |
-60 | 4 | Ret | Reticulum | تور |
-65 | 24 | Tuc | Tucana | توکان |
+15 | 4 | Tau | Taurus | ثور |
+30 | 17 | Her | Hercules | جاثی |
+5 | 5 | Ori | Orion | جبّار |
-20 | 21 | Cap | Capricornus | جَدی |
+20 | 7 | Gem | Gemini | جوزا |
-60 | 12 | Cru | Crux | چلیپا |
-80 | 11 | Cha | Chamaeleon | حربا |
+20 | 2 | Ari | Aries | حمَل |
0 | 17 | Oph | Ophiuchus | حوا |
+15 | 1 | Pas | Pisces | حوت |
-30 | 22 | PsA | Pisces Australis | حوت جنوبی |
+70 | 15 | UMi | Ursa Minor | دبّ اصغر |
+50 | 11 | UMa | Ursa Major | دبّ اکبر |
+40 | 21 | Cyg | Cygnus | دجاجه |
-45 | 22 | Gru | Grus | دُرنا |
+10 | 21 | Del | Delphinus | دلفین |
-15 | 23 | Aqr | Aquarius | دلو |
-60 | 15 | Cir | Circinus | دوپرگار |
-50 | 19 | Tel | Telescopiun | دوربین نجومی |
+60 | 1 | Cas | Cassiopeia | ذات الکرسی |
-35 | 21 | Mic | Microscopium | ذره بین |
+20 | 20 | Vul | Vulpecula | روباهک |
+60 | 5 | Cam | Camelopardalis | زرافه |
-55 | 3 | Hor | Horologium | ساعت |
-10 | 18 | Sct | Scutum | سپر |
+20 | 9 | Cnc | Cancer | سرطان |
0 | 13 | Vir | Virgo | سُنبله |
-30 | 24 | Scl | Sculptor | سنگتراش |
+40 | 23 | Lac | Lacerta | سوسمار |
-50 | 5 | Pic | Pictor | سه پایۀ نقاش |
+20 | 20 | Sge | Sagitta | سهم |
+40 | 9 | Lyn | Lynux | سیاهگوش |
-50 | 24 | Phe | Phoenix | سیمرغ |
-55 | 9 | Car | Carina | شاه تخته |
-20 | 10 | Hya | Hybra | شجاع |
+40 | 19 | Lyr | Lyra | شلیاق |
-65 | 19 | Pav | Pavo | طاووس |
+5 | 20 | Aql | Aquila | عقاب |
-30 | 16 | Sco | Scorpio | عقرب |
-30 | 9 | Pyx | Pyxis | قطب نما |
-50 | 13 | Cen | Centaurus | قنطورُس |
-25 | 19 | Sgr | Sagittarius | قوس |
-10 | 2 | Cet | Cetus | قیطُس |
+70 | 22 | Cep | Cepheus | قیفاووس |
-35 | 6 | Col | Columba | کبوتر |
-40 | 7 | Pup | Puppis | کشتی دُم |
-20 | 12 | CrV | Corvus | کلاغ |
5 | 8 | CMi | Canis Minor | کلب اصغر |
-20 | 7 | CMa | Canis Major | کلب اکبر |
-30 | 3 | For | Fornax | کوره |
+30 | 15 | Boo | Bootes | گاوران |
-40 | 15 | Lup | Lupus | گرگ |
-50 | 16 | Nor | Norma | گونیا |
+20 | 13 | Com | Coma Berenices | گیسو |
0 | 17 | Ser | Serpens | مار |
-70 | 8 | Vol | Volans | ماهی پرنده |
-60 | 5 | Dor | Dorado | ماهی زرین |
+30 | 2 | Tri | Triangulum | مثلث |
-65 | 16 | TrA | Triangulum Australe | مثلث جنوبی |
-80 | 16 | Aps | Aqus | مرغ بهشتی |
-80 | 13 | Mus | Musca | مگس |
-80 | 5 | Men | Mensa | میز |
-15 | 15 | Lib | Libra | میزان |
-10 | 4 | Eri | Eridanus | نهر |
-80 | 21 | Oct | Octans | هشتک |
-50 | 21 | Ind | Indus | هندی |
منبع : دانشنامه همگاني نجوم - ديويد نيوتن و... - مترجم: مهرداد سرمدي و...
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر