ستارگان ( بخش دوم )

تولد ستاره ها

ستاره ها در ملا بین ستاره ای متولد می شوند، یعنی در ناحیه ای از فضای بین ستاره ها . در این ناحیه، ابر های تاریک پهناوری شامل گاز و غبار سرگردانند . رویداد های آسمانی خاصی نظیر انفجار پایان عمر ستاره ای سنگین ( اَبَر نواختر )، این ابر ها را متراکم می کند .

بعد از بوجود آمدن هر اَبََرنواختر، موج شوکی، سراسر ملا بین ستاره ای را به سرعت طی می کند . وقتی این موج به ابر ها یورش می آورد، گاز و غبار در اثر ضربۀ آن به شدت متراکم می شوند . با به هم فشرده شدن ذرات، جاذبه متقابل گرانشی افزایش می یابد و توده متراکمی از گاز تشکیل می شود که انرژی آزاد می کند .

با افزایش یافتن دما در توده گازی متراکم، گاز، فشاری در جهت مخالف نیروی گرانی اعمال می کند . در این مرحله که شاید میلیون ها سال پس از برخورد موج شوکی به ابر تاریک طول بکشد، تراکم متوقف می شود . حال اگر مرکز تودۀ متراکم گاز به قدری داغ شده باشد که شروع به گداخت گرما – هسته ای هیدروژن به هلیم کند، تودۀ مورد نظر به ستاره تبدیل شده است . ستاره میلیون ها یا میلیارد ها سال در این حالت ثابت می ماند .

ساختار درونی ستاره ها

ستاره ها در هستۀ خود یعنی در مرکزی که داغ ترین قسمت نیز هست، انرژی تولید می کنند . هسته خورشید دمایی در حدود 15،000،000 درجۀ سلسیوس دارد و این دما برای وقوع واکنش های گداخت گرما – هسته ای کافی است . با تبدیل شدن هیدروژن به هلیم، انرژی شگرفی آزاد می شود که از مرکز ستاره رو به بیرون جریان می یابد و نیروی لازم را برای گرم کردن گاز ستاره تأمین می کند . در خورشید در هر ثانیه حدود 600 میلیون تُن هیدروژن به هلیم تبدیل می شود، با وجود این، با وجود این، خورشید به قدری پر حجم است که این آهنگ مصرف سوخت را 5 میلیارد سال حفظ کرده است وتا 5 میلیارد سال دیگر نیز به این روند ادامه خواهد داشت .

جرم هر ستاره ( یعنی کل مقدار ماده ای که در خود جای داده است ) به طور مستقیم در اندازه، دما، تابندگی، آهنگ خروج انرژی ( درخشندگی ) آن مؤثر است . هر چه ستاره سنگین تر باشد، گرانی آن نیز قوی تر است . از این رو جرم ستاره تعیین شدت نیروی گرانش در هر نقطه از درون ستاره است و به سهم خود به ستاره حکم می کند که به چه میزان سوخت خود را سریع تر مصرف کند تا گازهایش را به قدر کافی گرم نگه دارد و ثبات هر مکان را در درون خود حفظ کند . این امر ساختار دمایی ستاره و نحوه ای را که انرژی از هستۀ ستاره به سطح منطقل می شود، کنترل می کند . جرم حتی بر عمر ستاره تسلط دارد، چون آهنگ مصرف سوخت، عمر ستاره را معین می کند .

کوچک ترین ستاره جرمی در حدود 08ر0 جرم خورشید دارد . اگر گویی از گاز، جرمی کمتر از آن داشته باشد، دمای درونی اش آنقدر کافی نخواهد بود تا واکنش های گداخت هسته ای را در مرکز ستاره شروع کند .

منابع: 1. نجوم به زبان ساده - ماير دگاني - مترجم: محمدرضا خواجه‌پور
2. دانشنامه همگاني نجوم - ديويد نيوتن و... - مترجم: مهرداد سرمدي و...