سیارک ها

سیارک چیست ؟

سیارک ها اجرام جامد کوچکی با شکل های نامنظم اند که مانند سیارات بزرگ به دور خورشید می گردند و تفاوت عمدۀ آن ها با سیارات در اندازۀ آن ها است . آن ها را به نام سیارات صغار یا سیارات خرد نیز می شناسند . سرس بزرگ ترین سیارک، قطری برابر با 800 کیلومتر دارد، اما قطر بسیاری از آن ها فقط حدود سه کیلومتر است . نخستین سیارک در اول ژانویۀ 1801 کشف شد . از آن پس تعداد زیادی از آن ها کشف شده اند . تخمین زده می شود که با یک تلسکوپ بزرگ می توان از بیش از 1000000 سیارک عکسبرداری کرد .

سیارک ها نیز با انعکاس نور آفتاب می درخشند، ولی چون سطحشان کوچک است، مقدار نور منعکس شده بسیار اندک است . سیارک ها را بدون تلسکوپ نمی توان دید . بیشتر سیارک ها یا خرده سنگ های کربنی تشکیل شده اند، در حالی که سایر آن ها ( سیارک هایی که در فاصله دورتری از خورشید قرار دارند ) شامل آهن، نیکل، و مقادیر کمی عناصر دیگر هستند . سیارکی به نام فولوس، از مادۀ سرخ رنگی پوشیده شده که ممکن است شامل همان ترکیباتی باشد که مواد زنده از آن ها شکل گرفته است .

زمانی دانشمندان تصور می کردند که سیارک ها، باقی ماندۀ سیارات منفجر شده اند . این نظریه به سرعت کنار گذاشته شد، چرا که بسیاری از آن ها کوچک اند، به نحوی که اگر تمام سیارک های شناسایی شده را با هم جمع کنیم، جسمی را تشکیل می دهند که اندازه آن از قمر زمین کوچک تر است . اکنون دانشمندان بر این باورند که سیارک ها ذرات سیاره ای یا قطعاتی قدیمی از موادی اند که به هنگام شکل گیری منظومه خورشیدی بر جا مانده اند و شاید هم به علت قوی بودن نیروی گرانشی مشتری، هیچ گاه فرصت گرد آمدن و تشکیل سیاره نداشته اند . اجسام سیارک مانند، نخستین ساختار هایی بودند که حدود 6ر4 میلیارد سال پیش در منظومۀ خورشیدی، شکل گرفتند . به همین دلیل، سیارک ها اطلاعات با ارزشی را دربارۀ چگونگی آغاز منظومۀ خورشیدی ما در خود حفظ کرده اند .

کمربند سیارک

بیشتر سیارک ها روی نوار یا کمربندی حد فاصل مدار های مریخ و مشتری قرار دارند . این کمربند، با فاصله هایی به نام شکاف کرک وود ( که به نام کاشفشان، دانیل کرک وود، اخترشناس آمریکایی قرن نوزدهم نامیده شده اند ) به نوار هایی کوچک تر تقسیم می شود . شکاف های کرک وود فضاهایی هستند که در آنها، بر اثر نیروی گرانشی مشتری، هیچ جسمی نمی تواند در مدار قرار بگیرد .

همه سیارک ها در کمربند اصلی قرار ندارند . سیارک های تروایی دو گروه اند که هر کدام در یک طرف مشتری جای گرفته اند . این آرایش به خاطر جاذبه گرانشی خورشید و مشتری است . ردۀ دیگری از سیارک ها، مدار های چندین سیاره را قطع می کنند . 

برخورد با زمین

گروهی از سیارک ها به نام اجسام آپولویی، مدار زمین را قطع می کنند . این اجسام ممکن است نسبتاً به زمین نزدیک شوند، و بعضی از آن ها حتی با این سیاره برخورد کنند . در سال 1908، سیارکی به قطر تقریبی 160 متر وارد جوّ و بر فراز سیبری مرکزی منفجر شد . این انفجار، قارچی از ابر تولید کرد، رمه ای از گوزن های شمالی را به طور کامل نابود ساخت، درختان را تا فاصلۀ چند کیلومتری از ریشه در آورد و سوزاند، و تا 1000 کیلومتر دورتر، پنجره ساختمان ها را خرد کرد . برآورد می شود که سیارک هایی تا ده برابر بزرگ تر از این، هر چند صد سال یک بار با زمین برخورد می کنند .

حدود 65 میلیون سال پیش، سیارکی در دماغۀ شمالی شبۀ جزیره یوکاتان واقع در مکزیک با زمین برخورد کرد . این سیارک که چیک سولوب نام گرفته است، گودالی به قطر تقریبی 300 کیلومتر در پایین خلیج مکزیک بر جای گذاشت . برخی از دانشمندان بر این باورند که جهنم ناشی از این برخورد، صد ها هزار گونۀ گیاهی و جانوری را سوزانده و موجب انقراض نسل دایناسور ها شده است .

کمربند سیارک در مدار

منابع: 1. نجوم به زبان ساده - ماير دگاني - مترجم: محمدرضا خواجه‌پور
2. دانشنامه همگاني نجوم - ديويد نيوتن و... - مترجم: مهرداد سرمدي و...